• За Институтот
  • Курсеви
  • Блог
  • Продавница
  • Контакт
    • Регистрирај сеНајави се
Kурсеви за практични вештиниKурсеви за практични вештини
  • За Институтот
  • Курсеви
  • Блог
  • Продавница
  • Контакт
    • Регистрирај сеНајави се

Биланс на состојба и биланс на успех

  • Дома
  • Финансиски извештаи
  • Биланс на состојба и биланс на успех

Во првата лекција ви кажав дека сметководството може да го поделиме на два дела, од кои првиот се однесува на евиденцијата на економските трансакции на деловните субјекти (книговодство), а вториот се однесува на изработката на финансиските извештаи. Исто така, ви кажав дека многу лица кои се занимаваат со книговодство не се чувствуваат обучени за изработка на финансиски извештаи. Моето мислење е дека доколку ги знаете правилата на книжење во Дневникот на книжење, уште многу малку ви треба за да ги изработите финансиските извештаи. Процедурата на изработката на финансиските извештаи можеме да ја поделиме на следните чекори:

  1. Евиденција на економските трансакции на деловниот субјект за одреден пресметковен период во Дневникот на книжење;
  2. Изработка на т-сметки за сите конта вклучени во Дневникот на книжење;
  3. Спроведување на корективни завршни книжења;
  4. Сортирање на сметките по видови;
  5. Пренесување на салдата од т-сметките на контата во соодветниот финансиски извештај (биланс на состојба или биланс на успех).

Евиденција на економските трансакции во Дневникот на книжење

Со претходните лекции го објаснивме начинот на сметководствена евиденција на повеќето економски трансакции кои можат да се случат во работењето на еден деловен субјект. Совладувањето на тие лекции не оспособува за самостојна евиденција во Дневникот на книжење. Со примерот што е подолу даден ќе провериме колку сме научиле.

Примерот се однесува на трговско претпријатие, формиранo на 01.09.15 како друштво со ограничена одговорност. Основна дејност на претпријатието е трговијата со моторно масло, а вработени се само двајцата подружници. Подолу се прикажани економските настани кои се случиле во претпријатието од неговото основање до 31.12.15. Нашата задача е да ги изработиме основните финансиски извештаи: билансот на состојба и билансот на успех. За да ја оствариме таа цел мора да почнеме со евиденција на следните економски настани во Дневникот на книжење:

  1. На 01.09.15 е донесен Акт за основање на трговско друштво од страна на два содружници. Актот предвидувал основачки капитал во вредност од 700.000 денари, од кои паричниот влог изнесувал 500.000 денари, а остатокот од капиталот бил вложен како земјиште со проценета вредност од 200.000 денари. 50 % од паричниот влог бил уплатен на денот на донесување на Актот на основање.
  2. На 02.09.15 претпријатието склучило договор за наем на магацин за 6.000 денари месечно и извршило плаќање за четири месеци однапред.
  3. На 03.09.15 набавено е моторно масло за препродажба во количина од 800 литри по цена од 200 денари по литар. Моторното масло е набавено на одложено плаќање.
  4. На 06.09.15 продадени се 600 литри масло на купувачот Зоко по продажна цена од 300 денари по литар. За извршената продажба претпријатието му испорачало фактура на купувачот во која е предвиден рок на плаќање од 15 дена.
  5. На 17.09.15 е платена фактурата на добавувачот за купеното моторно масло во вредност од 160.000 денари.
  6. На 18.09.15 направена е нова набавка на моторно масло во количина од 1.000 литри по цена од 190 денари. Моторното масло е набавено на одложено плаќање.
  7. На 21.09.15 купувачот Зоко ја платил фактурата во вредност од 180.000 денари.
  8. На 22.09.15 извршена е нова продажба во количина од 800 литри масло по продажна цена од 300 денари по литар. Трговецот користи ФИ-ФО систем за евиденција на залихите. Наплатата е извршена во готово.
  9. На 30.09.15 пресметани се бруто плати во вредност од 80.000 денари. 53.300 од пресметаниот износ опаѓа на нето-плати, а остатокот на придонеси и даноци за плати.
  10. На 30.09.15 пресметани се временските разграничувања за месец септември.
  11. На 01.10.15 уплатен е остатокот од паричниот основачки влог.
  12. На 02.10.15 претпријатието купило државни записи по номинална вредност од 300.000 денари. Уплата е извршена наредниот ден по дисконтирана вредност од 298.400 денари. Рок на доспевање на записите е 31.12.2015.
  13. На 03.10.15 платена е фактурата на добавувачот во вредност од 190.000 денари.
  14. На 04.10.15 стигнале фактурите за комуналии во вредност од 5.500 денари. Тие опфаќаат трошоци за вода, струја и телефон кои се однесуваат за месец септември. Датумот на сите фактури е 30.09.15.
  15. На 05.10.15 продадени се 400 литри моторно масло за цена од 300 денари по литар. Наплатата е извршена во готово.
  16. На 06.10.15 набавена е нова количина на масло од 1.000 литри по цена од 190 денари на одложено плаќање.
  17. На 07.10.15 платени се трошоците за комуналии за месец септември.
  18. На 08.10.15 исплатени се платите за месец септември.
  19. На 09.10.15 продадени се 800 литри масло по цена од 300 денари во готово.
  20. На 21.10.15 исплатена е фактурата на добавувачот во вредност од 190.000 денари.
  21. На 22.10.15 продадени се 50 литри масло по цена од 300 денари по литар на одложено плаќање.
  22. На 31.10.15 пресметани се бруто плати во вредност од 80.000 денари. 53.300 од пресметаниот износ опаѓа на нето-плати, а остатокот на придонеси и даноци за плати.
  23. На 31.10.15 пресметани се временските разграничувања за месец октомври.
  24. На 01.11.15 добиен е кредит од банка во вредност од 480.000 денари. Кредитот е со рок на отплата од 24 месеци, месечна рата од 20.000 денари и месечна камата од 4.800 денари.
  25. Истиот ден кога е добиен кредитот набавено е транспортно средство од 600.000 денари во готово. Транспортното средство се евидентира во книгите на трговецот со век на употреба од 5 години, годишна амортизациона стапка од 20%, односно месечен трошок за амортизација од 10.000 денари.
  26. На 02.11 набавени се 1.000 литри моторно масло по цена од 190 денари за готово.
  27. На 03.11 купувачот платил 300.000 денари авансно за 1.000 литри моторно масло.
  28. На 04.11.15 стигнале фактурите за комуналии во вредност од 5.500 денари. Тие опфаќаат трошоци за вода, струја и телефон кои се однесуваат за месец октомври. Датумот на сите фактури е 31.10.15.
  29. На 05.11 платените 1.000 литри масло се доставени до купувачот.
  30. На 07.11 платени се трошоците за комуналии за месец октомври.
  31. На 08.11.15 исплатени се платите за месец октомври.
  32. На 15.11 платено е за користени интелектуални услуги 15.000 денари.
  33. На 30.11. исплатени се 24.800 денари на банката, од кои 20.000 денари се за рата, а 4.800 денари за камата по основ на примен кредит.
  34. На 30.11 пресметан е трошокот по амортизација (10.000 денари) и временските разграничувања за месец ноември.
  35. На 30.11. пресметани се бруто плати во вредност од 80.000 денари. 53.300 од пресметаниот износ опаѓа на нето-плати, а остатокот на придонеси и даноци за плати.
  36. На 01.12. набавени се 1.000 литри масло по цена од 190 денари. Набавката е платена во готово.
  37. На 02.12. продадени се 1.000 литри масло по цена од 300 денари на одложено плаќање.
  38. На 04.12.15 стигнале фактурите за комуналии во вредност од 6.500 денари. Тие опфаќаат трошоци за вода, струја и телефон кои се однесуваат за месец ноември. Датумот на сите фактури е 30.11.15.
  39. На 07.12 платени се трошоците за комуналии за месец ноември.
  40. На 08.12.15 исплатени се платите за месец ноември.
  41. На 12.12.15 отпишано е побарување од купувачите во вредност од 15.000 денари.
  42. На 14.12.15 купувачот платил дел од фактурата во износ од 250.000 денари.
  43. На 20.12.15 набавен е канцелариски материјал за цена од 3.000 денари на одложено плаќање.
  44. На 31.12.15 државните записи доспеале и извршена е уплата на сметката на трговецот во вредност од 300.000 денари.
  45. На 31.12. исплатени се 24.800 денари на банката, од кои 20.000 денари се за рата, а 4.800 денари за камата по основ на примен кредит.
  46. На 31.12. пресметан е трошокот по амортизација (10.000 денари) и временските разграничувања за месец декември.
  47. На 31.12. пресметани се бруто плати во вредност од 80.000 денари. 53.300 од пресметаниот износ отпаѓа на нето-плати, а остатокот на придонеси и даноци за плати.
  48. На 31.12 стигнале фактурите за комуналии за месец декември во износ од 6.500 денари.
  49. На 31.12 извршени се корективните книжења за 2015 година.
  50. Со извршениот попис на готови производи контантиран е кусок од 1.600 денари, односно книговодствената вредност на залихата на готови производи е пониска од фактичката за 1.600 денари.

Подолу е прикажана спроведената евиденција во Дневникот на книжење. Евиденцијата е извршена на начин објаснет во претходните лекции. Доколку евиденцијата на одреден настан не ви е јасна, вратете се на лекциите кои се однесуваат на тој вид на книжење. Како дополнување на Дневникот на книжење, кое не го практикувавме во претходните лекции, е додадениот ред за опис на економскиот настан што се евидентира, кој се бележи под сметководствените ставови. Описот во сметководствената евиденција е од голема важност и би требало да го практикувате.

Р. бр. Назив на конто + –
1 Парични средства 250.000  
  Побарувања по основ на неуплатен основачки влог 250.000  
  Земјиште   200.000  
       Запишан, а неуплатен капитал   250.000
         Запишан и уплатен основен капитал     450.000
  Евидентиран капитал по акт за основање    
2 Активни временски разграничувања 24.000  
         Парични средства   24.000
  Платена кирија четири месеци од напред по договор    
3 Залиха на производи 160.000  
         Обврски кон добавувачите   160.000
  Набавени производи за продажба по ф-ра    
4 Побарувања од купувачите 180.000  
         Приходи од продажба   180.000
4-а Трошоци на продадени производи 120.000  
         Залиха на готови производи   120.000
  Продажба на производи по ф-ра    
5 Обврски кон добавувачите 160.000  
         Парични средства   160.000
  Платена ф-ра на добавувачите    
6 Залиха на производи 190.000  
         Обврски кон добавувачите   190.000
  Набавени производи за продажба по ф-ра    
7 Парични средства 180.000  
         Побарувања од купувачите   180.000
  Наплатена ф-ра од купувачите    
8 Парични средства 240.000  
         Приходи од продажба   240.000
8-а Трошоци на продадени производи 154.000  
         Залиха на готови производи   154.000
  Продажба на производи во готово    
9 Трошоци за нето-плата 53.300  
  Трошоци за даноци и придонеси на плата 26.700  
         Обврски кон вработените за плата   53.300
       Обврски за даноци и придонеси на плата   26.700
  Пресметани плати за месец септември    
10 Трошоци за кирии 6.000  
         Активни временски разграничувања   6.000
  АВР за септември    
11 Парични средства 250.000  
         Побарувања по основ на неуплатен основачки влог   250.000
11-а Запишан, а неуплатен капитал 250.000  
         Запишан и уплатен основен капитал   250.000
  Уплатен упишан основачки капитал    
12 Инвестиции во државни записи 298.400  
         Парични средства   298.400
  Набавка на државни записи    
13 Обврски кон добавувачите 190.000  
         Парични средства   190.000
  Платена ф-ра на добавувачите    
14 Трошоци за комуналии 5.500  
         Обврски кон добавувачите   5.500
  Пресметани трошоци за комуналии за септември    
15 Парични средства 120.000  
         Приходи од продажба   120.000
15-а Трошоци на продадени производи 76.000  
         Залиха на готови производи   76.000
  Продажба на производи во готово    
16 Залиха на производи 190.000  
         Обврски кон добавувачите   190.000
  Набавени производи за продажба по ф-ра    
17 Обврски кон добавувачите 5.500  
         Парични средства   5.500
  Платена ф-ра на добавувачите    
18 Обврски кон вработените за плата 53.300  
  Обврски за даноци и придонеси на плата 26.700  
         Парични средства   80.000
  Исплатена плата за месец септември    
19 Парични средства 240.000  
         Приходи од продажба   240.000
19-а Трошоци на продадени производи 152.000  
         Залиха на готови производи   152.000
  Продажба на производи во готово    
20 Обврски кон добавувачите 190.000  
         Парични средства   190.000
  Платена ф-ра на добавувачите    
21 Побарувања од купувачите 15.000  
         Приходи од продажба   15.000
21-а Трошоци на продадени производи 9.500  
         Залиха на готови производи   9.500
  Продажба на производи по ф-ра    
22 Трошоци за нето-плата 53.300  
  Трошоци за даноци и придонеси на плата 26.700  
         Обврски кон вработените за плата   53.300
         Обврски за даноци и придонеси на плата   26.700
  Пресметани плати за месец октомври    
23 Трошоци за кирии 6.000  
         Активни временски разграничувања   6.000
  АВР за октомври    
24 Парични средства 480.000  
         Обврски за примени кредити   480.000
  Одобрен кредит од деловна банка    
25 Транспортни средства 600.000  
         Парични средства   600.000
  Набавено транспортно средства    
26 Залиха на производи 190.000  
         Парични средства   190.000
  Набавени производи за продажба по ф-ра    
27 Парични средства 300.000  
         Обврски за примени аванси   300.000
  Примен аванс од купувачите    
28 Трошоци за комуналии 5.500  
         Обврски кон добавувачите   5.500
  Пресметани трошоци за комуналии за октомври    
29 Обврски за примени аванси 300.000  
         Приходи од продажба   300.000
29-а Трошоци на продадени производи 190.000  
         Залиха на производи   190.000
  Испорачани производи по авансно плаќање    
30 Обврски кон добавувачите 5.500  
         Парични средства   5.500
  Платена ф-ра на добавувачите    
31 Обврски кон вработените за плата 53.300  
  Обврски за даноци и придонеси на плата 26.700  
         Парични средства   80.000
  Исплатена плата за месец октомври    
32 Трошоци за услуги 15.000  
         Парични средства   15.000
  Набавена услуга    
33 Трошоци за камата 4.800  
  Обврски за примени кредити 20.000  
         Парични средства   24.800
  Платена рата и камата по одобрен кредит    
34 Трошок за амортизација 10.000  
         Исправка на вредноста на транспортното средство (акумулирана амортизација)   10.000
  Пресметана амортизација за месец ноември    
34-а Трошоци за кирии 6.000  
         Активни временски разграничувања   6.000
  АВР за ноември    
35 Трошоци за нето-плата 53.300  
  Трошоци за даноци и придонеси на плата 26.700  
         Обврски кон вработените за плата   53.300
         Обврски за даноци и придонеси на плата   26.700
  Пресметана плата за месец ноември    
36 Залиха на производи 190.000  
         Парични средства   190.000
  Набавени производи за продажба во готово    
37 Побарувања од купувачите 300.000  
         Приходи од продажба   300.000
37-а Трошоци на продадени производи 190.000  
         Залиха на готови производи   190.000
  Продажба на производи по ф-ра    
38 Трошоци за комуналии 6.500  
         Обврски кон добавувачите   6.500
  Преметани трошоци за комуналии за ноември    
39 Обврски кон добавувачите 6.500  
         Парични средства   6.500
  Платена ф-ра на добавувачите    
40 Обврски кон вработените за плата 53.300  
  Обврски за даноци и придонеси на плата 26.700  
         Парични средства   80.000
  Исплатена плата за месец ноември    
41 Расход за ненаплатливи побарувања 15.000  
         Исправка на вредноста на побарувањата од купувачите   15.000
  Отпишано побарување од купувачите    
42 Парични средства 250.000  
         Побарувања од купувачите   250.000
  Наплатена ф-ра од купувачите    
43 Трошоци за канцелариски материјал 3.000  
         Обврски кон добавувачите   3.000
  Набавка на канцелариски материјали по ф-ра    
44 Парични средства 300.000  
         Инвестиции во државни записи   298.400
         Приходи од инвестиции во хартии од вредност   1.600
  Уплата по основ на доспевање на државни записи    
45 Трошоци за камата 4.800  
  Обврски за примени кредити 20.000  
         Парични средства   24.800
  Платена рата и камата по одобрен кредит    
46 Трошок за амортизација 10.000  
         Исправка на вредноста на транспортното средство (акумулирана амортизација)   10.000
  Пресметана амортизација за месец декември    
46-а Трошоци за кирии 6.000  
         Активни временски разграничувања   6.000
  АВР за месец декември    
47 Трошоци за нето-плата 53.300  
  Трошоци за даноци и придонеси на плата 26.700  
         Обврски кон вработените за плата   53.300
         Обврски за даноци и придонеси на плата   26.700
  Пресметана плата за месец декември    
48 Трошоци за комуналии 6.500  
         Обврски кон добавувачите   6.500
  Преметани трошоци за комуналии за декември    
49 Исправка на вредноста на транспортни средства 20.000  
         Транспортни средства   20.000
  Корективно книжење    
49-а Исправка на вредноста на побарувања на купувачите 15.000  
         Побарувања од купувачите   15.000
  Корективно книжење    
50 Расход за загуби на залихи 1.600  
         Залиха на производи   1.600
  Корективно книжење    

Изработка на т-сметки врз основа на Дневникот на книжење

Откако ќе завршиме со евиденцијата во Дневникот на книжење треба да пристапиме кон изработка на т-сметки за сите конта кои претрпеле промени во разгледуваниот период. Со т-сметките се запознавме уште на првите лекции, но сега ќе се потсетиме дека тие ги евидентираа промените кои настануваат на одредена сметка во одреден временски период. На крајот на периодот се пресметува збирот на левата и десната страна на сметката, односно збирот на страната должи и збирот на страната побарува. Потоа, овие збирови се одземаат еден од друг и се добива салдото на сметката.

Сите т-сметки за конкретниот пример се прикажани во текстот подолу. Од приказот гледаме дека пред евиденцијата на промената е забележан датумот на кој е реализирана таа промена. На крајот на перидот се прикажуваат поединечни збирови на промените на левата и промените на десната страна. Доколку разликата меѓу збирот на левата и десната страна е позитивна, евидентираме салдо на левата страна, односно на страната должи. Пример за тоа е сметката Парични средства. А, доколку разликата меѓу збирот на десната и левата страна е негативна, евидентираме салдо на десната страна, односно на страната побарува. Пример за тоа е сметката Обврски кон добавувачите.

  Парични средства   Побарувања по основ на неуплатен основачки влог
  + –     + –
01.09.15 250.000     01.09.15 250.000  
02.09.15   24.000   01.10.15   250.000
17.09.15   160.000     250.000 250.000
21.09.15 180.000     Салдо: 0  
22.09.15 240.000          
01.10.15 250.000       Земјиште
02.10.15   298.400     + –
03.10.15   190.000   01.09.15 200.000  
05.10.15 120.000       200.000 0
07.10.15   5.500   Салдо: 200.000  
08.10.15   80.000        
09.10.15 240.000       Запишан, а неуплатен капитал
21.10.15   190.000     + –
01.11.15 480.000     01.09.15   250.000
01.11.15   600.000   01.10.15 250.000  
02.11.15   190.000     250.000 250.000
03.11.15 300.000     Салдо: 0  
07.11.15   5.500        
08.11.15   80.000   Запишан и уплатен основачки капитал
15.11.15   15.000     + –
30.11.15   24.800   01.09.15   450.000
02.12.15   190.000   01.10.15   250.000
07.12.15   6.500     0 700.000
08.12.15   80.000   Салдо:   700.000
14.12.15 250.000          
31.12.15 300.000       АВР
31.12.15   24.800     + –
  2.610.000 2.164.500   02.09.15 24.000  
Салдо: 445.500     30.09.15   6.000
        31.10.15   6.000
        30.11.15   6.000
  Залиха на пр-ди   31.12.15   6.000
  + –     24.000 24.000
03.09.15 160.000     Салдо: 0  
06.09.15   120.000        
18.09.15 190.000       Обврски кон добавувачите
22.09.15   154.000     + –
25.10.15   76.000   03.09.15   160.000
06.10.15 190.000     17.09.15 160.000  
09.10.15   152.000   18.09.15   190.000
22.10.15   9.500   03.10.15 190.000  
02.11.15 190.000     30.09.15   5.500
05.11.15   190.000   06.10.15   190.000
01.12.15 190.000     07.10.15 5.500  
02.12.15   190.000   21.10.15 190.000  
31.12.15   1.600   31.10.15   5.500
  920.000 893.100   07.11.15 5.500  
Салдо: 26.900     30.11.15   6.500
  Побарувања од купувачите   07.12.15 6.500  
  + –   20.12.15   3.000
06.09.15 180.000     31.12.15   6.500
21.09.15   180.000     557.500 567.000
22.10.15 15.000     Салдо:   9.500
02.12.15 300.000          
14.12.15   250.000        
31.12.15   15.000     Трошоци на продадени пр-ди
  495.000 445.000     + –
Салдо: 50.000     06.09.15 120.000  
        22.09.15 154.000  
  Приходи од продажба   05.10.15 76.000  
  + –   09.10.15 152.000  
06.09.15   180.000   22.10.15 9.500  
22.09.15   240.000   05.11.15 190.000  
05.10.15   120.000   01.12.15 190.000  
09.10.15   240.000     891.500 0
22.10.15   15.000   Салдо:  891.500 0
05.11.15   300.000        
01.12.15   300.000        
  0 1.395.000        
Салдо:   1.395.000   Трошоци за даноци и придонеси од плата
          + –
  Трошоци за нето плата   30.09.15 26.700  
  + –   31.10.15 26.700  
30.09.15 53.300     30.11.15 26.700  
31.10.15 53.300     31.12.15 26.700  
30.11.15 53.300       106.800 0
31.12.15 53.300     Салдо: 106.800 0
  213.200 0        
Салдо: 213.200 0        
        Обврски за даноци и придонеси од плата
          + –
Обврски кон вработените за плата   30.09.15   26.700
  + –   08.10.15 26.700  
30.09.15   53.300   31.10.15   26.700
08.10.15 53.300     08.11.15 26.700  
31.10.15   53.300   30.11.15   26.700
08.11.15 53.300     08.12.15 26.700  
30.11.15   53.300   31.12.15   26.700
08.12.15 53.300       80.100 106.800
31.12.15   53.300   Салдо:   26.700
  159.900 213.200        
Салдо:   53.300     Инвестиции во државни записи
          + –
  Трошоци за кирии   02.10.15 298.400  
  + –   21.09.15   298.400
30.09.15 6.000       298.400 298.400
31.10.15 6.000     Салдо: 0  
30.11.15 6.000          
31.12.15 6.000          
  24.000 0   Обврски за примени кредити
Салдо: 24.000 0     + –
        01.11.15   480.000
  Трошоци за комуналии   30.11.15 20.000  
  + –   31.12.15 20.000  
30.09.15 5.500       40.000 480.000
31.10.15 5.500     Салдо:   440.000
30.11.15 6.500          
31.12.15 6.500          
  24.000 0   Обврски за примени аванси
Салдо: 24.000 0     + –
        03.11.15   300.000
  Транспортни средства   05.11.15 300.000  
  + –     300.000 300.000
01.11.15 600.000     Салдо:   0
31.12.15   20.000        
  600.000 20.000     Трошоци за камата
Салдо: 580.000       + –
        30.11.15 4.800  
  Трошоци за услуги   31.12.15 4.800  
  + –     9.600  
15.11.15 15.000     Салдо: 9.600  
  15.000          
Салдо: 15.000     Исправка на вредноста на транс. с-ва
          + –
  Трошоци за амортизација   30.11.15   10.000
  + –   31.12.15   10.000
30.11.15 10.000     31.12.15 20.000  
31.12.15 10.000       20.000 20.000
  20.000     Салдо:   0
Салдо: 20.000          
        Исправка на вредноста на поб. од куп.
Расход за ненаплативи побарувања     + –
  + –   12.12.15   15.000
12.12.15 15.000     31.12.15 15.000  
  15.000       15.000 15.000
Салдо: 15.000     Салдо: 0  
             
Трошоци за канцелариски материјал        
  + –        
20.12.15 3.000     Приходи од инвестиции во х.в.
  3.000       + –
Салдо: 3.000     31.12.15   1.600
            1.600
        Салдо:   1.600
Расход за загуби на залихи
+ –
31.12.15 1.600
1.600
Салдо: 1.600

Спроведување на корективни книжења

Вратете се на Дневникот на книжење и ќе забележите дека корективните книжења се прикажани со ставовите 49 и 49-а. Во категоријата на корективни конта се вбројуваат контата кои вршат исправка на вредноста на средствата. Исправката на вредноста на постојаните средства, односно контото Акумулирана амортизација, за кое во овие лекции го користиме називот: Исправка на вредноста на постојани средства, е најтипично корективно конто. Ако се вратите на лекцијата за пресметка на амортизација, ќе се потсетите дека ова е воедно и времено конто, кое се затвора на крајот на пресметковниот период со контото чија исправка jа врши. Во разгледуваниот пример имаме евидентирано 20.000 денари на контото Исправка на вредноста на транспортни средства, кои ги затвораме на крајот на пресметковниот период со книговодствениот став број 49 од Дневникот на книжење. Со затворањето на корективното конто вршиме фактичка исправка на вредноста на транспортното средство, која од 600.000 денари се намалува на 580.000 денари.

Покрај контото Исправка на вредноста на транспортните средства, ќе го забележиме и контото Исправка на вредноста на побарувањата на купувачите. И ова е корективно конто со кое се врши исправка на вредноста на побарувањата од купувачите поради отпишано побарување. Контото Исправка на вредноста на побарувањата од купувачите се затвора на крајот на пресметковниот период со книговодствениот став 49-а, со кој се врши фактичка исправка, односно намалување на побарувањата од купувачите.

Сите конта на кои се евидентира исправка на вредноста се затвораат по истиот принцип.

 

Сортирање на сметките по видови

Во воведот на финансиските извештаи истакнавме дека билансот на успех е преглед на расходите и приходите на едно претпријатие, а билансот на состојаба дава преглед на средствата, обврските и капиталот со кој располага претпријатието. Исто така кажавме дека салдата од т-сметките на крајот на пресметковниот период се пренесуваат во основните финансиски извештаи: билансот на успех и билансот на состојба. Па за да ги составиме финансиските извештаи ќе треба да ги сортираме сметките по видови. Ќе почнеме со класификација на сметките по основните елементи на финансиските извештаи.

Приходни сметки

Во категоријата на приходни сметки ќе влезат сите сметки, кои претставуваат одреден приход за претпријатијата и во својот назив најчесто ги содржат термините приход или добивка.

Салдата на т-сметки на приходните конта од разгледуваниот пример се следните:

  + –
Приходи од продажба   1.395.000
Приходи од инвестиции во хартии од вредност   1.600

Претпријатието во разгледуваниот период оставарило приходи од продажба и приходи од инвестиции во хартии од вредност. Приходите, какошто налагаат правилата на сметководствената евиденција се евидентираат на негативната страна, односно на страната побарува и нормално е нивното салдо да биде негативно. Исклучок од ова правило, односно книжење на позитивната страна на приходните конта, е можно доколку станува збор за корективно книжење.

Расходни сметки

Во категоријата на расходни сметки ќе влезат сите сметки, кои претставуваат одреден трошок за претпријатијата и во својот назив најчесто ги содржат термините трошок, расход или загуба.

Салдата на т-сметки на расходните конта од разгледуваниот пример се следните:

+ –
Трошоци за продадени производи 891.500
Трошоци за нето плата 213.200
Трошоци за даноци и придонеси од плата 106.800
Трошоци за кирии 24.000
Трошоци за комуналии 24.000
Трошоци за услуги 15.000
Трошоци за камата 9.600
Трошоци за амортизација 20.000
Расход за ненаплативи побарувања 15.000
Трошоци за канцелариски материјал 3.000
Расход за загуби на залихи 1.600
Збир: 1.323.700

Претпријатието во разгледуваниот период оставарило повеќе видови на расходи. Расходите, какошто налагаат правилата на сметководствената евиденција се евидентираат на позитивната страна, односно на страната должи и нормално е нивното салдо да биде позитивно. Исклучок од ова правило, односно книжење на негативната страна на приходните конта, е можно доколку станува збор за корективно книжење.

Сметки на коишто се евидентираат средствата со кои располага претпријатието

За средствата зборувавме исто така во воведот на финансиските извештаи и кажавме дека во категоријата на средства влегува се она со коешто едно претпријатие располага. Дел од средствата се во материјален вид (згради, машини, земјиште, производи итн.), а дел се во нематеријален вид (патенти, лиценци, софтвер, итн.). Во категоријата на средства влегуваат и побарувањата, коишто ќе се материјализираат во некој иден период.

Од примерот што го разгледуваме, ги издвоивме следните конта кои ги евидентираат средствата со нивните салда на крајот на пресметковниот период:

  + –
Парични средства 445.500  
Земјиште 200.000  
Залиха на производи 26.900  
Побарувања од купувачите 50.000  
Транспортни средства 580.000  
Побарувања по основ на неуплатен основачки влог 0  
Активни временски разграничувања 0  
Ивестиции во државни записи 0  

Бидејќи станува збор за средства нормално е нивното салдо да биде позитивно.

Сметки на коишто се евидентираат обврските на претпријатието

Обврските, како сметки во пасивата на билансот на состојба, ги претставуваат долговите на претпријатието.

Од примерот што го разгледуваме, ги издвоивме следните конта кои ги евидентираат обврските на претпријатието со нивните салда на крајот на пресметковниот период:

  + –
Обврски кон добавувачите   9.500
Обврски кон вработените за плата   53.300
Обврски за даноци и придонеси од плата   26.700
Обврски за примени кредити   440.000
Обврски за примени аванси   0

Бидејќи станува збор за обврски нормално е нивното салдо да биде негативно.

Сметки на коишто се евидентира капиталот на претпријатието

Капиталот на претпријатието влегува во пасивата на билансот на состојба и го прикажува делот од средствата кои се финансираат од сопствени извори на претпријатието. Неговата вредност е еднаква на разликата меѓу средствата и обврските на претпријатието.

Од примерот што го разгледуваме, ги издвоивме следните конта кои го евидентираат капиталот на претпријатието со нивните салда на крајот на пресметковниот период:

  + –
Запишан и уплатен основачки капитал   700.000
Запишан, а неуплатен капитал   0

Бидејќи станува збор за капитал, кој влегува во склопот на пасивата на билансот на состојба, нормално е салдото на капиталните сметки да биде негативно.

Корективни сметки

Откако ги распоредивме сите сметки, останаа само сметките:

Исправка на вредноста на транспортни средства и

Исправка на вредноста на побарувањата од купувачите

Овие се корективни сметки и секогаш на крајот на пресметковниот период се затвораат, односно имаат салдо нула. Сметките со салдо нула не влегуваат во финансиските извештаи.

Пренесување на салдата од т-сметките во билансот на успех

Веќе знаеме дека билансот на успех е составен од приходите и расходите на претпријатието, па за неговото составување ќе ги користиме салдата на приходните и расходните сметки на крајот на пресметковниот период.

  + –
Приходи од продажба   1.395.000
Приходи од инвестиции во х.в.   1.600
Збир:   1.396.600
+ –
Трошоци за продадени производи 891.500
Трошоци за нето плата 213.200
Трошоци за даноци и придонеси од плата 106.800
Трошоци за кирии 24.000
Трошоци за комуналии 24.000
Трошоци за услуги 15.000
Трошоци за камата 9.600
Трошоци за амортизација 20.000
Расход за ненаплативи побарувања 15.000
Трошоци за канцелариски материјал 3.000
Расход за загуби на залихи 1.600
Збир: 1.323.700

Од прегледот гледаме дека збирот на приходите изнесува 1.396.600 денари, а збирот на расходите изнесува 1.323.700. Финансискиот резултат на работењето е разлика меѓу приходите и расходите и во нашиот случај тој изнесува 72.900 денари. Станува збор за позитивен финансиски резултат, односно остварена добивка. Остварената добивка од работењето е подложна на оданочување со данок на добивка од 10%. Кога ќе го одбиеме износот на данок, ќе ја добиеме нето добивката во вредност од 65.610 (72.900 – 7.290).

Тоа е суштината на изработката на билансот на успех, само што формата на неговото претставување бара разграничување на бруто добивка, оперативна добивка, добивка пред оданочување и нето добивка.

Бруто добивката се добива како разликата меѓу приходите и расходите од вршењето на основната дејност. Во случајот што ние го разгледуваме тоа се приходите од продадените производи и трошоците на продадените производи, а бруто добивката изнесува 503.500 (1.395.000 – 891.500).

Оперативната добивка се добива со корекција на бруто добивката со приходите кои не се резултат на продажба на основните производи и индиректните трошоците на работењето. Во нашиот случај во категоријата на индиректни тошоци ќе ги вклучиме: трошоците за плати, придонеси од плати, кирии, комуналии, трошоци за канцелариски материјал, услуги и амортизација.

Добивката пред оданочување се добива со корекција на оперативната добивка со приходите и расходите од камати, даноци и вонредните приходи и расходи. Во нашиот случај во оваа категорија би влегле приходите од инвестиции во хартии од вредност, бидејќи претставуваат каматни приходи, трошоците за камата, трошоци за ненаплативи побарувања и расходите за загуби на залихи, кои се всушност вонредни расходи.

По одземањето на данокот на добивка од добивката пред оданочување ќе го добиеме износот на нето-добивката.

Биланс на упех би требало да изгледа на следниот начин:

Биланс на успех
Приходи од продажба 1.395.000
Трошоци за продадени производи 891.500
БРУТО ДОБИВКА 503.500
Трошоци за нето плата 213.200
Трошоци за даноци и придонеси од плата 106.800
Трошоци за кирии 24.000
Трошоци за комуналии 24.000
Трошоци за услуги 15.000
Трошоци за амортизација 20.000
Трошоци за канцелариски материјал 3.000
ОПЕРАТИВНА ДОБИВКА 97.500
Приходи од инвестиции во х.в. 1.600
Трошоци за камата 9.600
Расход за ненаплативи побарувања 15.000
Расход за загуби на залихи 1.600
ДОБИВКА ПРЕД ОДАНОЧУВАЊЕ 72.900
Данок на добивка (10%) 7.290
НЕТО ДОБИВКА 65.610

Пренесување на салдата од т-сметките во билансот на состојба

Билансот на состојба ќе го изработиме на истиот принцип на кој го изработивме билансот на успех, а тоа е со пренување на салдата од т-сметките на соодветните конта во утврдената форма на билансот. Но, за да го извршиме тоа, прво накратко ќе се запозанеме со основните елементи на билансот на состојба.

Елементи на билансот на состојба

Билансот на состојба е составен од две страни: актива и пасива. Активата, односно левата страна на билансот на состојба ги содржи средствата, а пасивата, односно десната страна, ги содржи обврските и капиталот. Збирот на активата е еднаков на збирот на пасивата.

Средствата, прикажани во активата на билансот на состојба, се делат на тековни и нетековни средства.

Во категоријата на тековни средства, влегуваат оние средства кои можат да бидат конвертирани во готовина за временски циклус пократок од една година. Тука спаѓаат:

– готовината;

– краткорочните побарувања;

– залихите;

– инвестициите во краткорочни хартии од вредност, краткорочни банкарски депозити;

–  активните временски разграничувања.

Тековните средства се нарекуваат и обртни средства.

Нетековните средства или т.н. постојани средства се средства чиј век на користење е подолг од една година и тука влегуваат:

  • материјалните нетековни средства (земјиште, недвижнини, транспортни средства, опрема и сл.);
  • нематеријалните нетековни средства (лиценци, патенти, франшизи, софтвер, гудвил и сл.); и
  • финансиските нетековни средства (инвестиции во долгорочни хартии од вредност, долгорочни банкарски депозити и сл.).

Обврските од пасивата на билансот на состојба исто така се делат на тековни (краткорочни) обврски и долгорочни обврски.

Тековни обврски се оние обврски кои треба да бидат подмирени, односно исплатени, за временски период пократок од една година. Во категоријата тековни обврски влегуваат:

  • обврските кон добавувачите;
  • обврските за плати;
  • обврските за даноци;
  • обврските за издадени краткорочни хартии од вредност;
  • обврските за краткорочни кредити;
  • пасивните временски разграничувања.

Долгорочните обврски ги вклучуваат долговите на претпријатието кои треба да се платат за временски период подолг од една година. Карактеристични долгорочни обврски се:

  • обврските по издадени долгорочни хартии од вредност;
  • обврските за долгорочни кредити.

Капиталот, како трет елемент од билансот на состојба, е изведена големина, која се добива како разлика меѓу средствата и обврските на претпријатието. Капиталот може да произлезе од два извора, па разликуваме:

  • вложен капитал од страна на сопствениците (како што е основачкиот капитал и акционерскиот капитал, вклучувајќи ги и премиите по издадените акции); и
  • заработен капитал од работата на претпријатието, на пример, акумулираната (задржаната) добивка.

Изработка на билансот на состојба

Самиот извештај за финансиската состојба на претпријатието може да се изработи во две форми: еднострана и двострана форма. И двете форми се прифатливи. Врз основа на салдата од т-сметките на контата кои влегуваат во склопот на билансот на состојба на претпријатието ќе го изработиме билансот на состојба и ќе го прикажеме во двете форми на следниот начин:

Актива Пасива
Средства   Обврски
Парични средства 445.500 Обврски кон добавувачите 9.500
Земјиште 200.000 Обврски кон вработените за плата 53.300
Залиха на производи 26.900 Обврски за даноци и придонеси од плата 26.700
Побарувања од купувачите 50.000 Обврски за примени кредити 440.000
Транспортни средства 580.000 Вкупни обврски: 529.500
Запишан и уплатен основачки капитал 700.000
Добивка од тековната година 72.900
Вкупно: 1.302.400 Вкупно: 1.302.400
Биланс на состојба
Средства  
Парични средства 445.500
Земјиште 200.000
Залиха на производи 26.900
Побарувања од купувачите 50.000
Транспортни средства 580.000
Вкупни средства: 1.302.400
Обврски и капитал
Обврски кон добавувачите 9.500
Обврски кон вработените за плата 53.300
Обврски за даноци и придонеси од плата 26.700
Обврски за примени кредити 440.000
Вкупни обврски: 529.500
Запишан и уплатен основачки капитал 700.000
Добивка од тековната година 72.900
Вкупно капитал и обврски: 1.302.400

Доколку книжењата во Дневникот и утврдувањето на салдата на т-сметките во главната книга сте го извршиле на исправен начин, билансот на состојба треба да ви биде во рамнотежа, односно активата и пасивата треба да бидат еднакви. Ако го разгледате подетално горе прикажаниот биланс на состојба, ќе видите дека рамнотежата се постигнува со вклучување на сметката Добивка од тековната година, во склопот на капиталот од пасивата на билансот. Под добивка од тековната година се подразбира добивката пред оданочување од билансот на успех.

При презентирањето на билансот на состојба се бара разграничување на средствата и обврските на тековни и долгорочни. Разграничувањето може да го извршите според погоре наведените објаснувања за елементите на билансот на состојба.

Распределба на финансискиот резултат

Во рамките на оваа лекција, ќе го разгледаме и прашањето за распределба на финансискиот резултат, кој веќе кажавме дека може да биде позитивен, односно претпријатието да остварило добивка од своето работење и негативен, односно претпријатието да остварило загуба од своето работење.

Распределба на добивката

За распределба на добивката кај акционерските друштва како дивиденда веќе зборувавме во лекцијата за евидентирање на капиталот, а во оваа лекција ќе споменеме и некои други начини на распределба.

Доколку станува збор за добивка, која останала нераспределена во тековната година, претпријатието ја евидентира на сметката Акумулирана (Задржана) добивка. Акумулираната (Задржаната) добивка влегува во категоријата на капитални сметки на претпријатието, односно со нејзиниот износ се зголемува вкупниот капитал со кој располага претпријатието.

Претпријатието може да донесе одлука да ја распредели задржаната добивка на:

  • дивиденди на акционерите или лични примања на сопствениците на капиталот;
  • зголемување на капиталот;
  • издвојувања за резерви.

Да претпоставиме дека од нераспределената добивката од 90.000 денари, претпријатието распределило 60.000 денари за дивиденди на акционерите, а 30.000 денари за зголемување на резервите. Книжењата на распределбата во Дневникот на книжење би требало да изгледаат вака:

Реден бр. Назив на конто + –
  Задржана добивка 90.000  
         Парични средства   60.000
         Резерви   30.000

Од Дневникот на книжење гледаме дека исплатената дивиденда предизвикува намалување на паричните средства со кои располага претпријатието, а прераспределбата на задржаната добивка на контото Резерви предизвикува намалување на задржаната добивка, а зголемување на резервите. Намалувањето е евидентирано на позитивната страна, односно на страната должи, а зголемувањето е евидентирано на негативната страна, односно на страната побарува, бидејќи и задржаната добивка и резервите се капитални сметки, кои се во состав на капиталот на претпријатието.

Покривање на загубата

Доколку претпријатието утврди загуба од своето работење, загубата мора да биде покриена. Покривањето на загубата може да се изврши преку:

  • намалување на акумулираната добивка;
  • намалување на резервите;
  • намалување на главнината.

Категории

  • Анализа на финансиски извештаи
  • Анализа на финансиски индикатори
  • Бизнис
  • НОВОСТИ
  • Планирање и предвидување
  • Управување со залихи
  • Управување со трошоци
-
logo-eduma-the-best-lms-wordpress-theme
kontakt@casoviposmetkovodstvo.mk
++389 075/747-480

Институт Практикум © 2016-2022 All rights reserved.

  • Услови на употреба
  • Политика на приватност

Најави се

No apps configured. Please contact your administrator.

Ја заборави лозинката?

Не си член се уште? Регистрирај се сега

Register a new account

Дали си член? Најави се

Facebook