Сметководство на активности (Activity Based Costing)

Сметководството на активности ги одредува трошоците за одреден производ, услуга, проект или задача на основа на активностите поврзани со трошковниот објект и ресурсите што тие активности ги повлекуваат. Аглискиот термин за сметководството на активности е Activity Based Costing, а вообичаено користена кратенка е ABC.

Сметководството на активности се разликува од традиционалното сметководство на трошоците во начинот на алокација на индиректните трошоци.

Минатиот час зборувавме за одредување на цената на чинење на еден производ на традиционален начин, при што алокацијата на индиректните трошоци (општите трошоци за производство) ја вршевме со примена на два клуча: директни материјали и директни плати.

На овој час ќе покажеме современ начин на алокација на индиректните трошоци со примена на сметководството на активности, односно ABC системот.

Да претпоставиме дека претпријатието во својот производен асортиман има два производи: производ А и производ Б.

Производствените количини и директните трошоци за производство се следните:

При производството на двата производа се јавуваат и следните индиректни трошоци:

Додека директните трошоци се идентификувани по производ, индиректните треба да се распределат по определен клуч.

Согласно традиционалниот начин, ако ги користиме како клуч директните материјали, би ја добиле следната пресметка за цената на чинење на производите:

(Традиционалниот начин на алокација на општите трошоци на производство е објаснет во претходната лекција).

Традиционалниот начин на алокација го зема во предвид збирниот износ на индиректните трошоци, додека сметководството на активности ги зема во предвид поединечно сите вклучени активности од коишто индиректните трошоци резултирале.

При тоа се мери колку пати се повторува одредена активност во рамките на еден пресметковен период и колкави се трошоците по единица.

На пример, пресметано е дека трошоците за едно тестирање и калибрација на машините изнесуваат 6.000 парични единици. Доколку, поради производството на производот А, во еден пресметковен период е потребно оваа постапка да се повтори 83 пати, вкупните трошоци за тестирање и калибрација на машините за производот А ќе изнесуваат 498.000 денари.

Во табелите подолу е прикажана деталната пресметка на поединечните индиректни трошоци за производите А и Б поединечно. Разгледајте ги табелите внимателно. Се надевам дека тие ќе ви помогнат да ви се разјасни принципот на сметководството на активности.

Откако индиректните трошоци по активности ќе се разграничат по производот А и производот Б, со делењето на вкупните индиректни трошоци по број на производи, ќе ги добиеме индиректните трошоци по активности по единица производ.

Од табелата гледаме дека индиректните трошоци по единица производот А изнесуваат 58 парични единици, а по единица производ Б, 16 парични единици.

Директните трошоци по единица производ ни се веќе познати, па може да ја пресметаме цената на чинење на производите А и Б со примена на ABC методот.

Табелата подолу ја прикажува таа пресметка:

Ако ја споредиме цената на чинење на производите пресметана по традиционалниот начин со онаа пресметана по ABC методот ќе забележиме значајни разлики.

Цената на производот А, пресметана по системот на определување на трошоците на база на активностите, е значајно повисока од цената на производот Б, во однос на цените што се добиваат на традиционалниот начин. Причината за тоа е значајно поголемиот број на активности, што ги повлекува производството на производот А во однос на производот Б.

Дека традиционалниот начин воопшто не ги признава разликите во активностите при утврдување на цените на различните производи, ќе се уверите доколку ја пресметате цената на чинење на производот А и производот Б од примерот на традиционален начин, со примена на директните плати како клуч за алокација на општите трошоци на производство. Ќе видите дека цените на двата производа се идентични.

Сметководството на активности, како начин за алокација на трошоците, се појавило за првпат во средината на 80-тите години на минатиот век. Основната причина за развојот и прифаќањето на овој метод е потребата за попрецизно утврдување на трошоците на одреден производ, услуга, проект или задача. Сметководството на активности, во тој поглед, се покажало супериорно во однос на традиционалното сметководство.

Обемноста на трошоците и комплицираноста на постапките за дефинирање на активности и разграничување на трошоците по активности е причината што современиот ABC систем се уште не е доминантен метод за алокација на трошоците.