Производство

Лекциите во склопот на оваа тематска единица ќе ви овозможат:

• Да ги согледате разликите во водењето на сметководство во услужно, трговско и производно претпријатие;

• Да ја разберете суштината на формирањето на цена на чинење на производот;

• Да научите да вршите вредносно усогласување на залихите.

Сметководствената евиденција на производството, наспроти евиденцијата на услужните и трговските дејности

Претпријатијата се делат според повеќе критериуми. Според правната форма се делат на: трговец-поединец, ДООЕЛ, ДОО, јавни друштва, акционерски друштва и подружници на странски компании. А, според типот на дејноста, може да ги поделиме на трговски, производни и услужни претпријатија. Сметководствената евиденција кај посебните видови претпријатија има свои специфичности.

Во рамките на оваа лекција ќе се задржиме на класификацијата на претпријатијата според типот на дејноста.

Сметководствена евиденција во услужно претпријатие

Да претпоставиме дека сте станале сметководител на едно услужно претпријатие кое се занимава со продажба на интелектуални услуги. Претпријатието е основано од едно лице, коешто е финансиски експерт и продава финансиски интелектуални услуги. Тоа претпријатие изработило бизнис план за некој клиент и му испорачало фактура во висина од 30.000 денари за извршената услуга. Во претходните лекции учевме дека продажбата се евидентира во два сметководствени става, од кои со првиот ги евидентираме приходите и побарувањата, а со вториот ги евидентираме трошоците и ги намалуваме залихите. Но, ова претпријатие продава услуги, а услугите не се водат на залиха, така да немаме што да намалуваме. Поради тоа, продажбата на услуги ја книжиме во еден сметководствен став, па по Дневникот евидентираме:

Датум	Реден бр.	Назив на конто	+	–
31.03.2016	1	Побарувања од купувачите	30.000
		Приходи од извршени услуги		30.000

Со оглед на тоа што немаме залихи, сметководствената евиденција на работењето на ова претпријатие ќе биде поедноставна. Сопственикот на претпријатието го продава своето знаење, па немаме потреба од редовни набавки за вршењето на основната дејност. Основниот приход е цената на извршената услуга, а основен трошок би требало да биде платата на сопственикот. Набавките се помали по број, трошоците се помалубројни по вид, за разлика од трговските и производните претпријатија.

 

Сметководствена евиденција во трговско претпријатие

Работењето на трговските претпријатија веќе го видовме преку примерот на трговецот со моторно масло. За да ја врши својата редовна дејност, трговецот со моторно масло мора да набавува моторно масло за препродажба. Набавеното моторно масло сметководствено мора да го евидентира на залиха, а реално трговецот мора да обезбеди физички простор за складирање на набавената стока. Магацинскиот простор повлекува или трошоци за кирија или трошоци за амортизација, доколку станува збор за сопствен простор. Во сметководствените книги, набавената стока се евидентира на залиха по трошокот на набавка, кој ги вклучува и набавната цена и зависните трошоци на набавката. Различни набавки имаат различна цена, па кога ги продаваме производите трошокот го евидентираме со примена на некој од методите за вреднување на залихите: ФИ-ФО, ЛИ-ФО и метод на пондериран просек, што веќе ги објаснивме во претходните лекции.

Со овој краток преглед на работењето на трговското претпријатие сакам да ви укажам дека сметководствената евиденција на трговското работење е за извесен степен покомплексна од сметководствената евиденција на услужната дејност. А, сметководствената евиденција на производната дејност е далеку покомплексна од евиденцијата на трговското работење.

Зошто е тоа така?

 

Сметководствена евиденција во производно претпријатие

Да претпоставиме дека сте решиле да отворите мало претпријатие кое ќе произведува женски кошули. За да го организирате производството ви треба погонски простор, машини за производство, материјали за производство, работници за производство, магацин за материјалите и сл. Од друга страна, потребен ви е и канцелариски простор за управата и работниците кои што ќе се занимаваат со продажба, маркетинг, сметководство и финансии. Работата е покомлексна и таа комплексност се одразува и врз сметководствената евиденција, пред се од аспект на видовите трошоци, кои тука мора да ги разграничиме на производни и непроизводни.

Додека кај трговското претпријатие правевме залиха само на трговските стоки кои ги набавувавме, кај производното претпријатие прво правиме залихи на суровини и материјали, па после ги трансформираме тие суровини и материјали во готови производи. Вредноста на залихата на производи кај трговските претпријатија се определуваше врз основа на набавната вредност на производите и зависните трошоци на набавката, но како се определува вредноста на залихата на готовите производи на производното претпријатие?

Определувањето на вредноста на залихата на готовите производи на производните претпријатија и одредувањето на цената на чинење на готовите производи се многу комплексни прашања со кои се занимава една посебна научна дисциплина која се нарекува сметководство на трошоците.

На овие часови нема да навлегуваме детално во тие прашања, но би сакала да ви го објаснам основниот принцип на пресметка на цената на чинење на производството и основната книговодствена евиденција.

Колку би изнесувала цената на чинење на женската кошула која ја произведува претпријатието?

Секако дека во неа ќе ги вклучиме трошоците за материјалот, за конецот и копчињата.

Но, нели во неа треба да ја вклучиме и платата на работникот што работи на машината на шиење.

Самата машина за шиење сме ја набавиле токму за производсвото на кошулите и нејзиниот трошок, претставен преку амортизацијата, исто така треба да се вклучи во вредноста на залихите на готови производи. Машината работи на струја, која е исто така трошок за производство.

Сметководството ги разграничува трошоците на производни и непроизводни. Производните трошоци влегуваат во цената на чинење на готовите производи, а тие можат да бидат директни (директни материјали и директни плати) и индиректни трошоци на производство.

Е сега, да претпоставиме дека за производство на 1.000 кошули во месец март биле направени следните трошоци.

• Трошоци на материјали – 200.000 денари;
• Трошоци на плати за производство – 100.000 денари;
• Амортизација на машините – 10.000 денари;
• Електрична енергија за производство – 25.000 денари;
• Кирија за погонот – 12.000 денари.

Сите овие трошоци се евидентираат на страната должи на трошковни конта на соодветен начин, кој го опишавме во претходните лекции. Но, кога станува збор за производните претпријатија овие трошоци се пренесуваат во залихата на готови производи преку следната евиденција:

Датум	Реден бр.	Назив на конто	+	–
31.03.2016	1	Распоред на трошоци	347.000
		Производни трошоци		347.000
31.03.2016	2	Производство во тек	347.000
		Распоред на трошоци		347.000
31.03.2016	2	Залиха на готови производи	347.000
		Производство во тек		347.000

Од Дневникот на книжење гледаме дека контото Распоред на трошоци е преодно конто кое се користи за пренесување на трошоците во вредноста на готовите производи на залиха и веднаш се затвора. Исто така, забележуваме книжење на трошоци на негативната страна, на страната должи, што се коси со основните принципи на сметководствена евиденција на страната должи или побарува. Трошоците секогаш ги книжиме на страната должи и тие се кумулираат се додека не се затворат на крајот на пресметковниот период со пренос во билансот на успех. Книжењето на страната побарува би значело намалување на трошоците, а како тие би можеле да се намалат кога претставуваат реални издатоци?

Да го побараме одговорот на ова прашање во сметководствената евиденција на продажбата на производи. Со продажбата на производи се намалува залихата и се евидентираат трошоци на работењето. Доколку овие трошоци кои влегуваат во вредноста на готовите производи не ги намаливме преку распоредот на трошоци, при продажбата повторно ќе ги евидентиравме, што ќе резултираше во дуплирање на расходите во билансот на успех и прикажување на нереален финансиски резултат.

Вредносно усогласување на залихи

На крајот на годината претпријатијата се обврзани да направат попис на залихите. Пописот претставува утврдување на фактичката состојба на залихите по пат на физичко броење. По извршениот попис, доколку се јави разлика меѓу фактичката и книговодствената вредност на залихите, се врши вредносно усогласување со корективни книжења.

Вредносното усогласување врз основа на попишување треба да се изврши еднаш годишно на сите залихи: на суровини, материјали, ситен инвентар, готови производи.

Тука ќе ви го прикажам вредносното усогласување на залихата на готови производи, како резултат на извршен попис на кој е константирано дека, согласно фактичката количина на производи, вредноста на залихата изнесува 190.000. Салдото на сметката Залиха на готови производи во книгите на претпријатието изнесува 200.000 денари. Во Дневникот се извршени следните корективни книжења за усогласување на книговодствената вредност на залихата на готови производи со фактичката:

Датум	Реден бр.	Назив на конто	+	–
31.12.2015	1	Расход за загуби на залихи	10.000
		Залихи на производи		10.000

Со книжењата нормално ја намалуваме вредноста на залихите и тоа намалување претставува расход, односно загуба и како такво го евидентираме на страната должи. Вредносно усогласување на залихите може да се врши не само врз основа на попис, туку отпис на залихите може да се врши и поради други причини, а принципот на евиденција е ист како и во горенаведениот пример.

 

Дополнителни приватни часови по сметководство

Сите кои имаат интерес и потреба може да ме контактираат за дополнителни индивудуални или групни часови.