Набавки и обврски

Сега, кога веќе се запознавме со основните работи, можеме да започнеме со процесот на сметководствена евиденција.

При почнувањето на бизнис, неопходно е да извршиме почетни набавки за да почнеме со извршување на работата.

Во примерот што го разгледавме, при објаснување на финансиските извештаи, трговецот со масло набави транспортно средство и моторно масло од производителот кое има намера да го препродава. Тие набавки е неопходно да се евидентираат во Дневникот на книжење. Да претпоставиме дека транспортното средство чинело 600.000 денари, а набавената количина на моторно масло чинела 200.000 денари (1.000 литри x 200 денари) и да ги прокнижиме овие трансакции.

Како го извршивме книжењето?

• Си го поставивме прашањето: Дали трансакцијата предизвикува промена на некое средство од билансот на состојба? – Одговорот е да, бидејќи и транспортното средство и залихата на готови производи се средства кои се евидентираат во активата на билансот на состојба;
• Следното прашање е: Дали трансакцијата ја зголемува или намалува состојбата на средството? – Трансакцијата ја зголемува состојбата на средствaта (транспортното средство и залихата на готови производи), бидејќи станува збор за набавка;
• Зголемувањето на состојбата на активните конта се книжи на позитивната страна, на страната должи, каде што и ја вршиме евиденцијата;
• Спротивното конто, во случајов контото Обврски кон добавувачите го задолжуваме на спротивната страна. Тоа е пасивно конто и неговото зголемување се евидентира на негативната страна, односно на страната побарува.

Е сега, да го објасниме малку контото Обврски кон добавувачите. Основен документ за набавката е фактурата, која ја добиваме од деловниот субјект, кој ни испорачал производи односно ни извршил одредени услуги. На датумот на испораката ние ги ставаме производите на залиха и евидентираме обврски кон добавувачот врз основа на добиената фактура. Датумот на испорака и датумот на фактурата се поклопуваат. Но, покрај овој датум, фактурата има и друг датум, кој го определува денот кога треба да го извршиме плаќањето, или едноставно е наведен рок на плаќање во број на денови, па сами го пресметуваме денот почнувајќи да броиме од датумот на фактурата. Тој ден кога треба да го извршиме и го извршуваме плаќањето, ја вршиме следната сметководствена евиденција.

Значи, треба да запомниме дека: Кога ќе добиеме фактура од добавувачот, ја евидентираме нашата обврска за плаќање на контото Обврски кон добавувачите (со книжење на негативната страна, бидејќи е пасивно конто). Кога ќе го извршиме плаќањето ги намалуваме Паричните средства и ги намалуваме Обврските кон добавувачите (со книжење на позитивната страна, бидејќи е пасивно конто).

Сите набавки врз основа на издадена фактура од добавувачот се книжат на сметката Обврски кон добавувачите. Спротивната сметка е некое средство од активата на билансот на состојба. Ако набавуваме поединечна ставка, на пример: земјиште, транспортно средство, машина, називот на сметката најчесто соодветсвува со набавеното добро, односно книжиме на конто: Земјишта, Транспортни средста, Машини. А доколку набавуваме повеќе исти ставки, како што се производите за продажба или материјали, суровини за производство или производи кои влегуваат во категоријата ситен инвентар, нив ги ставаме на залиха, па книжиме на сметките: Залиха на готови производи, Залиха на материјали, Залиха на суровини, Залиха на ситен инвентар. На залихата всушност се ставаат оние производи кои во фактурата се изразени количински: во парчиња, килограми, литри, метри или некоја друга количинска единица. Количината по продажната цена ја дава вредноста на фактурата.

Одредени набавки може да се плаќаат во готово и тогаш се избегнува книжењето на сметката Обврски кон добавувачите, туку директно се намалува сметката Парични средства. Во деловното работење ваквите случаи се поретки и ограничени на помали вредности на набавката, но во овие лекции, со цел полесно совладување на материјалот, ќе користиме примери на плаќање во готово, кои во праксата не се среќаваат.