Анализа на преломната точка на рентабилност (break-even analysis)

Прагот на рентабилност, односно преломната точка на графиконот на рентабилност е точка кадешто приходите и расходите на вашето работење се еднакви. Додека вашиот бизнис не го достигне прагот на рентабилност, вие работите со загуба, односно не генерирате доволно приходи за да ги покриете трошоците на работењето. Со преминувањето на преломната точка на рентабилност, приходите ги надминуваат расходите, односно почнувате да остварувате профит.

Анализата на прагот на рентабилност е едноставна, но многу ефикасна техника, која има големо значење во процесот на управување со претпријатието. На овој час ќе ви покажам како да ја утврдите преломната точка на рентабилност врз основа на податоците од билансот на успех. Ќе ја утврдиме преломната точка на рентабилност во вредност на продажба и во количина на продадени единици производи и ќе дадеме пример за примена на оваа техника во процесот на сметководствено планирање. За спроведувањето на оваа анализа неопходно е да ги разграничиме трошоците, прикажани во билансот на успех, на фиксни и варијабилни.

Во продолжение е прикажан биланс на успех на една претпријатие, чиј праг на рентабилност ќе го утврдиме.

За разграничување на трошоците на фиксни и варијабилни, веќе зборувавме во склопот на претходната лекција и поаѓајќи од наведените критериуми за утврдување на карактерот на трошоците, решивме во примерот што го разгледуваме, во категоријата на варијабилни трошоци, покрај трошоците на продадени производи и услуги, да ги вклучиме и вкупните оперативни трошоци за продажба и маркетинг, а како трошоци со фиксен карактер да ги сметаме само општите и административни оперативни трошоци. Поаѓајќи од тоа, ќе ја утврдуваме преломната точка на рентабилност за бизнис кој има фиксни трошоци од 1.788 п.е., варијабилни трошоци од 28.065 (22.043 + 6.022) и приходи од продажба во износ од 32.983 п.е.

Веќе рековме дека преломната точка на рентабилност (ПТР) е точката каде приходите се еднакви на расходите на работењето, односно продажбата на преломната точка на рентабилност може да се прикаже со следната формула:

ПРОДАЖБА (ПТР) = ВАРИЈАБИЛНИ ТРОШОЦИ + ФИКСНИ ТРОШОЦИ

За пресметката на преломната точка на рентабилност, варијабилните трошоци ќе ги изразиме како процент од продажбата.

Варијабилните трошоци во апсолутен износ се 28.065, а како процент од продажбата се 0,85 (32.983/28.065).

Па ќе ги замениме непознатите во формулата:

ПРОДАЖБА (ПТР) = 0,85 * ПРОДАЖБА (ПТР) + 1.788

ПРОДАЖБА (ПТР) – 0,85 * ПРОДАЖБА (ПТР) = 1.788

0,15 ПРОДАЖБА (ПТР) = 1.788

ПРОДАЖБА (ПТР) = 1.788 / 0,15

ПРОДАЖБА (ПТР) = 11.920

Преломната точка на рентабилност, ова претпријатие ќе ја оствари со реализација на продажба во вредност од 11.920 п.е. Остварувањето на приходи од продажба во овој износ овозможува покривање на трошоците од работењето, а со остварувањето на повисоки приходи, претпријатието ќе оствари позитивен финансиски резултат, профит.

Анализата на прагот на рентабилност има големо значење и при сметководственото планирање. Да претпоставиме дека менаџментот на претпријатието, чиј биланс на успех го разгледувавме, си поставил за цел, наредната 2016 година, да оствари оперативна добивка од 4.000 п.е. За таа цел, претпријатието треба да оствари приходи од продажба еднакви на збирот меѓу фиксните трошоци, варијабилните трошоци и планираниот профит, односно:

 ПРОДАЖБА = ВАРИЈАБИЛНИ ТРОШОЦИ + ФИКСНИ ТРОШОЦИ + ПЛАНИРАН ПРОФИТ

За пресметка на приходите од продажба, кои треба да се реализираат за остварување на профит од 4.000 п.е., повторно варијабилните трошоци ќе ги изразиме како процент од продажбата и ќе добиеме:

ПРОДАЖБА = 0,85 * ПРОДАЖБА + 1.788 + 4.000

ПРОДАЖБА – 0,85 * ПРОДАЖБА = 1.788 + 4.000

0,15 ПРОДАЖБА = 5.788

ПРОДАЖБА = 5.788 / 0,15

ПРОДАЖБА = 38.587

Пресметката покажува дека, за остварување на профит од 4.000 п.е., анализираното претпријатие во 2016 година, треба да оствари приходи од продажба во износ од 38.587 п.е., односно да ја зголеми продажбата во однос на 2015 година за 17%.

Доколку претпоставиме дека ова претпријатие се занимава со продажба на само еден производ, чија продажна цена е 20 п.е., ќе може да го пресметаме прагот на рентабилност во единици производи. За таа цел, основната формула:

ПРОДАЖБА (ПТР) = ВАРИЈАБИЛНИ ТРОШОЦИ + ФИКСНИ ТРОШОЦИ

Ќе ја трансформираме на следниот начин:

Продадена количина * Продажна цена = Варијабилни трошоци по пр-од * Продадена количина + Фиксни трошоци

Односно,

Продадена количина * Продажна цена – Варијабилни трошоци по пр-од * Продадена количина = Фиксни трошоци

Односно,

Продадена количина * (Продажна цена – Варијабилни трошоци по пр-од) = Фиксни трошоци

Односно,

Продадена количина (ПТР) = Фиксни трошоци / Продажна цена – Варијабилни трошоци по пр-од

Во случајов, продажната цена изнесува 20 п.е., варијабилните трошоци по единица производ изнесуваат 85% од продажната цена, односно 17 п.е., а 3 п.е. опаѓаат на фиксни трошоци по единица производ.

Кога ќе замениме во горенаведената формула, ќе добиеме:

Продадена количина (ПТР) = 1.788 / 20-17 = 1.788 / 3 = 596

Пресметката покажува дека, за остварување на прагот на рентабилност, разгледуваното претпријатие треба да продаде 596 единици производи. Со продажбата на ова количество на производи, претпријатието нема да остварува профит, но ќе ги покрие трошоците на своето работење. Со зголемување на бројот на продадени производи над овој праг, претпријатието ќе почне да остварува позитивен финансиски резултат, профит.